Dokonania Jana Fryderyka Enderscha w muzeum w Elblągu

25 października 1705 roku, dokładnie 318 lat temu, przyszedł na świat Jan Fryderyk Endersch. Urodzony w Turyngii, z zawodu cyrulik i piwowar, stał się sławny jako matematyk, mechanik, kartograf i grafik. Mimo że pochodził z Niemiec, swoje serce oddał Elblągowi, gdzie w 1732 roku uzyskał obywatelstwo.

Endersch był postacią dobrze znaną w XVIII-wiecznej Polsce. Zasłynął jako konstruktor modeli astronomicznych, z których najbardziej znany jest „Sistema Copernicanum” – model Układu Słonecznego. Do jego stworzenia namówił go Jakub Woit, profesor matematyki i astronomii w elbląskim gimnazjum. Woit był nauczycielem nowoczesnym jak na swoje czasy – często angażował uczniów w eksperymenty i obserwacje. Enderschova replika Układu Słonecznego, zwana również Planetarium, była niezwykle wartościowym narzędziem edukacyjnym. Pozwalała młodzieży na dogłębne zrozumienie teorii kopernikańskiej, co świadczyło o wysokim standardzie i innowacyjności szkoły w Elblągu. Choć oryginalne Planetarium nie zachowało się do naszych czasów, to dzięki szczegółowym instrukcjom Jakuba Woita udało się je odtworzyć. Replika modelu jest teraz dostępna do oglądania w muzeum w Elblągu.

Endersch fascynował się heliocentryczną teorią Mikołaja Kopernika. Opracował i skonstruował model systemu słonecznego, który był zgodny z kopernikańskim poglądem na kosmos, a także stworzył 16-calowy teleskop refrakcyjny. W 1755 roku, na zamówienie biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, stworzył detaliczną mapę geograficzną Warmii, na której przedstawił wszystkie miasta, wsie, jeziora, rzeki i granicę z Prusami Brandenburskimi. Mapa ta została wydana w Elblągu pod nazwą „Tabula Geographica Episcopatum Warmiensem in Prussia Exhibens”.

Oprócz swoich licznych umiejętności, Endersch był także utalentowanym grafikiem. Jego znana praca „samica nosorożca” jest obecnie wystawiana w kolekcji elbląskiego muzeum.