14 sierpnia 1980 roku, na terenie Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zainicjowano strajk, który zapoczątkował falę protestów robotniczych na terenie całej Polski. Ten niezwykle istotny moment w historii naszego kraju wyznaczał początek stopniowej transformacji systemowej od komunizmu do demokracji.
Dr Karol Nawrocki, aktualny dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej, uczcił pamięć o tamtym historycznym dniu i jego bohaterach poprzez złożenie kwiatów pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców w Gdańsku. W uroczystości towarzyszyli mu między innymi znani działacze Solidarności – Joanna i Andrzej Gwiazdowie, Andrzej Kołodziej, Leszek Zborowski; przewodniczący Regionu Gdańskiego NSZZ Solidarność – Krzysztof Dośla; dyrektor Instytutu Dziedzictwa Solidarności – Mateusz Smolana oraz Waldemar Szulc – zastępca dyrektora Oddziału IPN w Gdańsku.
Inicjowany przez Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża strajk w sierpniu 1980 roku był reakcją na rosnący kryzys gospodarczy, brak swobód obywatelskich oraz represje wobec opozycji. Został poprzedzony protestami robotników na Lubelszczyźnie w lipcu tego samego roku. Ważną rolę w mobilizacji społeczeństwa do protestu odegrała pierwsza pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski w czerwcu 1979 roku.
Podczas strajku powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy pod przewodnictwem Lecha Wałęsy, który wystosował 21 postulatów dotyczących spraw finansowych, społecznych i politycznych. Do tych działań należało również upamiętnienie ofiar Grudnia ’70. W wyniku strajku powstało również logo organization „Solidarności”, zaprojektowane przez artystę Jerzego Janiszewskiego.
Chociaż oficjalne media podawały skąpe i zmanipulowane informacje o przebiegu protestu, prawdziwe wiadomości przekazywali sami stoczniowcy. Protestujący dążyli do tego, aby ich akcja była szeroko rozpropagowana również za granicą.
18 sierpnia do strajku dołączyło już 156 zakładów pracy. Decyzja o powołaniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, który miał reprezentować wszystkie strajkujące zakłady w negocjacjach z rządem, przyniosła sukces robotnikom. Jak pokazuje dokument z siedziby MKS w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, władze celowo zwlekały z podjęciem rozmów ze strajkującymi, obwiniając ich o straty finansowe.
Porozumienia sierpniowe przyniosły ważne zmiany, takie jak powołanie wolnych związków zawodowych – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” został zarejestrowany 10 listopada 1980 roku, wprowadzenie pewnych swobód obywatelskich, takich jak ograniczenie cenzury oraz soboty wolne od pracy.
W Archiwum IPN znajdują się dokumenty Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa dotyczące opozycji politycznej, samych strajków 1980 roku oraz ich konsekwencji społeczno-politycznych.